“นม” เป็นสารอาหารชนิดหนึ่งที่จำเป็นต่อร่างกาย นมมีโปรตีนและแคลเซียมสูงมาก สามารถทำให้ร่างกายแข็งแรงได้ ในวัยเด็กเราจึงจำเป็นดื่มนมเป็นประจำเพื่อให้ร่างกายเจริญเติบโต ซึ่งตัวผู้เขียนเองนั้นดื่มนมวันละ 1 ลิตรเลยก็ว่าได้ แน่นอนค่ะว่าถึงนมจะเป็นอาหารที่มีประโยชน์ แต่ก็ไม่ได้เหมาะสำหรับทุกคนเสมอไป เด็กบางคนมีอาการที่เรียกว่า “การแพ้นม” ทำให้ทานนมไม่ได้ เมื่อทานเข้าไปแล้วอาจจะได้โทษมากกว่าได้ประโยชน์ หลายคนที่แพ้นมมักจะมีอาการท้องเสีย ปวดท้อง และอาหารไม่ย่อย แต่อาการเหล่านี้อาจจะหายไปเมื่อเราอายุมากขึ้น ส่วนใหญ่คนที่ดื่มนมจากสัตว์ไม่ได้มักจะมองหาตัวเลือกอื่นมาทดแทน เช่นการทานนมอัลมอนด์ นมถั่วเหลือง รวมไปถึงน้ำนมข้าว แต่ใช่ว่านมเหล่านี้ จะไม่ก่อให้เกิดอาการแพ้เลย วันนี้เราเลยอยากจะพาทุกคนไปเจาะลึกอาการแพ้นมกันค่ะ ว่านมชนิดไหนก่อให้เกิดอาการแพ้อย่างไรบ้าง ?
อาการแพ้นมคืออะไร?
การแพ้นมเป็นปฏิกิริยาทางภูมิคุ้มกันต่อโปรตีนชนิดหนึ่งในนมจากสัตว์ ส่วนใหญ่มักเกิดจากโปรตีน alpha S1-casein ในนมวัว บางครั้งอาการแพ้นมอาจสับสนกับการแพ้แลคโตสเนื่องจากมักมีอาการคล้าย ๆ กัน อย่างไรก็ตามเงื่อนไขทั้ง 2 ก็มีความแตกต่างกันมาก การแพ้แลคโตสเกิดขึ้นเมื่อบุคคลขาดเอนไซม์ (แลคเตส) ในการเผาผลาญแลคโตส ซึ่งเป็นน้ำตาลในนม (1),(2),(3) นมวัวเป็นสาเหตุสำคัญของอาการแพ้นมในเด็กเล็ก และเป็นหนึ่งในอาหาร 8 ชนิดที่ก่อให้เกิดอาการแพ้ในวัยเด็กถึง 90 เปอร์เซ็นต์ ส่วนอาหารอีก 7 ชนิด ได้แก่ ไข่, ถั่วลิสง, ถั่วที่เติบโตบนพืชยืนต้น (Tree Nuts), ถั่วเหลือง, ปลา, หอยและข้าวสาลี ตามที่สภาคองเกรสผ่านพระราชบัญญัติการติดฉลากสารก่อภูมิแพ้และการคุ้มครองผู้บริโภคปี 2004 (FALCPA) (4)
อาการแพ้นมมีอะไรบ้าง?
บ่อยครั้งเด็กที่แพ้นมจะมีปฏิกิริยาตอบสนองช้า ซึ่งหมายความว่าอาการจะเกิดขึ้นเมื่อเวลาผ่านไปจากหลายชั่วโมงหรือหลายวันต่อมา อาการที่เกี่ยวข้องกับปฏิกิริยาการแพ้นม ได้แก่ : (2)
- อุจจาระเหลว หรือท้องเสีย (อาจมีเลือดปนออกมา)
- ปวดท้อง
- อาการน้ำมูกไหล
- น้ำตาไหล
- อาการจุกเสียดในเด็กทารก
อาการที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว (ภายในไม่กี่วินาทีถึงชั่วโมง) อาจรวมถึง : (2)
- ลมพิษ
- หายใจไม่ออก
- รู้สึกคันหรือรู้สึกเสียวซ่า รอบ ๆ ริมฝีปาก หรือปาก
- อาการบวมที่ริมฝีปาก ลิ้น หรือลำคอ
- อาการไอ หรือหายใจถี่
- อาเจียน
แม้ว่าจะหายากแต่ก็เป็นไปได้ที่เด็กที่แพ้นมจะมีปฏิกิริยารุนแรงที่เรียกว่า ภาวะช็อกจากภูมิแพ้ ซึ่งเป็นการช็อกแบบอะนาไฟแล็กติก อาจทำให้คอและปากบวม ความดันโลหิตลดลง และมีอาการหายใจลำบาก นอกจากนี้ก็ยังสามารถนำไปสู่ภาวะหัวใจหยุดเต้น ถ้าหากมีการช็อกแบบอะนาไฟแล็กติกต้องไปพบแพทย์ทันที เพื่อรับการรักษาด้วย epinephrine (EpiPen) ในรูปแบบของการฉีด ซึ่งจะช่วยลดการตอบสนองต่อการแพ้ของร่างกาย (5)
อาการแพ้นมอัลมอนด์
การเปลี่ยนจากนมปกติไปเป็นนมอัลมอนด์อาจทำให้เกิดอาการแพ้ได้เช่นกัน อัลมอนด์เป็นถั่วในตระกูล Tree Nuts เช่นเดียวกับวอลนัท เม็ดมะม่วงหิมพานต์ และพีแคน ซึ่งถั่วในตระกูล Tree Nuts มีความเสี่ยงที่อาจทำให้เกิดโรคเกี่ยวกับภูมิแพ้ขึ้นได้ นอกจากนี้เกือบครึ่งหนึ่งของผู้ที่แพ้ถั่วลิสงยังแพ้ถั่วตระกูล Tree Nuts ด้วย ซึ่งอาการแพ้นมอัลมอนด์จะแตกต่างจากการแพ้นมวัว โดยการแพ้นมวัวมักจะหายได้ แต่การแพ้ถั่วตระกูล Tree Nuts จะเป็นอาการแพ้ไปตลอดชีวิต มีเด็ก ๆ เพียงเล็กน้อยเท่านั้นที่จะหายจากการแพ้ถั่วตระกูล Tree Nuts
อาการของการแพ้ถั่วตระกูล Tree Nuts ได้แก่
- อาการคัน
- กลากหรือลมพิษ
- ตัวบวม
- คลื่นไส้
- อาการปวดท้อง
- ท้องร่วง
- อาเจียน
- อาการน้ำมูกไหล
- หายใจไม่ออก
- หายใจลำบาก
อาการปวดท้อง
อาการแพ้นมถั่วเหลือง
ถั่วเหลืองเป็นหนึ่งในสารก่อภูมิแพ้ ดังนั้นจึงควรระวังอาการโดยเฉพาะในเด็ก ถั่วเหลือง ถั่วลิสง ถั่วแดง ถั่วเลนทิลและถั่วลันเตาอยู่ในตระกูลถั่ว แต่ภูมิแพ้ถั่วเหลืองเป็นที่พบมากที่สุดในเด็กทารก อาการของการแพ้ถั่วเหลืองอาจรวมถึง
- อาการหน้าแดง
- อาการคัน
- ลมพิษ
- อาการน้ำมูกไหล
- หายใจไม่ออก
ปฏิกิริยาที่รุนแรงมากขึ้นอาจรวมถึงอาการปวดท้อง ท้องร่วง ริมฝีปาก ลิ้นหรือลำคอบวม ในบางกรณีการแพ้ถั่วเหลืองอาจส่งผลให้เกิดภาวะภูมิแพ้แบบเฉียบพลัน
แพ้น้ำนมข้าว
ข้าวเป็นเมล็ดพืชที่มีโอกาสเกิดอาการแพ้น้อยที่สุด พ่อแม่หลายคนเลือกที่จะให้ลูกกินน้ำนมข้าวแทนนมวัวเนื่องจากกังวลเรื่องภูมิแพ้ แม้ว่าอาการแพ้ข้าวจะหายากมากในตะวันตก แต่ก็มีเพิ่มมากขึ้นในประเทศแถบเอเชีย เช่น ญี่ปุ่น และเกาหลี ซึ่งใช้ข้าวเป็นอาหารหลักตั้งแต่ปี 1990 อาการของการแพ้ข้าว ได้แก่ :
- ผื่นแดงบริเวณผิวหนัง
- ลมพิษ
- บวม
- อาการคัดจมูกหรือน้ำมูกไหล
- หายใจไม่ออก
- โรคภูมิแพ้
ทารกและเด็กเล็ก ควรจะดื่มนมประเภทใด ?
โรคภูมิแพ้มักจะพบได้เร็วและมักเกิดขึ้นเมื่ออายุ 3 เดือน การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เป็นวิธีที่ดีที่สุดวิธีหนึ่ง ในการหลีกเลี่ยงและป้องกันโรคภูมิแพ้ นอกจากนี้ยังมีสูตรนมสำหรับทารกที่มีอาการแพ้นมด้วยค่ะ
-
นมแม่
การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่เป็นแหล่งสารอาหารที่ดีที่สุดสำหรับทารกน้อย และช่วยให้พวกเขาพัฒนาการป้องกันโรคภูมิแพ้บางชนิด อย่างไรก็ตามแม่ที่ดื่มนมวัวจะถ่ายโอนอัลฟ่าเอส 1 เคซีน และเวย์โปรตีนไปยังลูกผ่านน้ำนมแม่ สิ่งเหล่านี้ก็อาจทำให้เกิดปฏิกิริยาในทารกที่เป็นภูมิแพ้ ซึ่งอาการแพ้นมมักจะพบได้เร็วในทารกที่กินนมแม่
ข่าวดีก็คือ ทารกที่กินนมแม่จะมีอาการแพ้และการติดเชื้อในช่วงปีแรกน้อยกว่าผู้ที่ได้รับนมผง แพทย์ส่วนใหญ่แนะนำให้แม่ที่เพิ่งคลอดให้นมจากเต้าอย่างน้อย 6 เดือนแรกของชีวิตเด็กเพื่อช่วยให้เด็กหลีกเลี่ยงอาการแพ้
-
สูตรนมสำหรับทารกที่แพ้นม
กุมารแพทย์ส่วนใหญ่ จะแนะนำสูตรนมที่ทำจากถั่วเหลืองพร้อมวิตามินและแร่ธาตุเพิ่มเติม สำหรับทารกที่แพ้นมหากอาการไม่ดีขึ้นหลังจากเปลี่ยนมาใช้ถั่วเหลืองก็จะมีนมสูตรที่ไม่ก่อให้เกิดอาการแพ้ รวมไปถึงสูตรไฮโดรไลซ์ ซึ่งมันโปรตีนถูกย่อยสลาย ดังนั้นจึงมีโอกาสน้อยที่จะก่อให้เกิดปฏิกิริยา สูตรนมที่ไม่ก่อให้เกิดอาการแพ้ประเภทอื่น ๆ ที่ใช้กันทั่วไปเรียกว่าสูตรอาหารครบถ้วนซึ่งใช้เฉพาะโปรตีนรูปแบบที่ง่ายที่สุด
อ้างอิง