วิธีจำแนกว่าระหว่าง ผัก และ ผลไม้ แตกต่างกันอย่างไร ?

คุณเคยถกเถียงกับเพื่อนหรือคนรอบข้างหรือไม่ว่า “แตงกวา” แท้จริงแล้วเป็นผลไม้หรือผักกันแน่ ? หลายคนอาจจะคิดว่าผลของมันเป็นสีเขียวและมักใช้ทานเป็นเครื่องเคียงและคิดว่ามันต้องเป็นผัก แต่จริง ๆ แล้วแตงกวาเป็นผลไม้ค่ะ เพราะทางลักษณะและพฤกษศาสตร์ได้กำหนดไว้แล้วว่า มันคือผลไม้ ดังนั้น “การจำแนกระหว่างผักและผลไม้” เป็นสิ่งสำคัญ คนส่วนใหญ่รู้ว่าผักและผลไม้นั้นดีต่อสุขภาพ แต่มีคนจำนวนไม่มากที่คุ้นเคยกับความแตกต่างระหว่างผักและผลไม้ ผักและผลไม้เป็นอาหารจากพืชเพื่อสุขภาพ ดังนั้นผักและผลไม้จึงเป็นอาหารหลักในหลายครัวเรือน แต่ในขณะที่คนส่วนใหญ่รู้ว่าพวกเขาให้ประโยชน์ทางโภชนาการมากมาย แต่หลายคนไม่นั้นไม่รู้ถึงความแตกต่างระหว่างผักและผลไม้ วันนี้เราพร้อมที่จะหาคำตอบให้กับคุณด้วยการพาคุณไปเรียนรู้เกี่ยวกับความแตกต่างของผักและผลไม้ค่ะ

ความแตกต่างระหว่างผักและผลไม้

ซึ่งผักและผลไม้นั้นสามารถจำแนกได้ 2 แบบ คือ แบ่งตามมุมมองทางพฤกษศาสตร์ และแบ่งตามด้านการทำอาหาร ในทางพฤกษศาสตร์ผลไม้และผัก จะถูกจำแนกตามส่วนของพืชว่าพืชนั้นทำมาจากส่วนใด ปกติแล้วผลไม้จะถูกพัฒนาขึ้นจากดอกของพืช ในขณะที่ส่วนอื่น ๆ ของพืชจะจัดอยู่ในประเภทผัก ผลไม้จะมีเมล็ดอยู่ภายใน ส่วนในผักมักจะประกอบด้วยราก ลำต้นและใบ อาทิเช่น ผังบุ่ง ผักชี หรือผักคะน้า เป็นต้น หากให้แบ่งตามมุมมองของการทำอาหาร ผลไม้และผักจะถูกจำแนกตามรสชาติ ผลไม้โดยทั่วไปมีรสหวานหรือรสเปรี้ยวและสามารถนำไปใช้เป็นของหวาน ของว่างหรือน้ำผลไม้ได้ ในขณะที่ผักมีรสชาติอ่อนหรือขมกว่า และมักรับประทานเป็นเครื่องเคียงหรือรับประทานเป็นอาหารจานหลัก

ผลไม้ที่มักถูกเข้าใจผิดว่าเป็นผัก

แน่นอนว่าในโลกนี้มีพืชหลายชนิดที่เป็นผลไม้แต่มีรสชาติเป็นผัก ซึ่งทำให้หลายคนแยกไม่ออกว่าต้องเรียกผักหรือผลไม้กันแน่ ขอบอกเลยว่า มะเขือเทศเป็นพืชที่ได้รับการถกเถียงกันมากที่สุดในเรื่องนี้ ในปี ค.ศ. 1893 ศาลฎีกาของสหรัฐอเมริกาได้ตัดสินว่ามะเขือเทศควรจัดเป็นผักมากกว่าผลไม้ภายใต้ระเบียบศุลกากรของสหรัฐอเมริกา ส่วนในทางพฤกษศาสตร์มะเขือเทศเหมาะสมกับคำจำกัดความของผลไม้มากกว่าแต่รสชาติของมันนั้นเหมือนกับผักมากกว่าผลไม้ ต่อไปนี้เป็นผลไม้ที่มักถูกเข้าใจผิดว่าเป็นผัก ได้แก่

ฟักทองเทศ
อะโวคาโด
แตงกวา
มะเขือยาว
มะกอก
ฟักทอง
ถั่วลันเตา
ซูกินี

ผักที่มีรสหวานเหมือนผลไม้

แม้ว่าจะมีผลไม้หลายชนิดที่ทำให้เราเข้าใจผิดคิดว่าเป็นผัก แต่ก็มีผักอยู่น้อยมากที่ถูกเข้าใจผิดว่าเป็นผลไม้ อย่างไรก็ตามผักบางชนิดก็มีรสหวานตามธรรมชาติมากกว่าผักอื่น ๆ และสามารถนำไปทำเป็นขนมหวาน พาย และขนมอบได้ อย่างเช่นพายมันเทศที่เป็นของหวานส่วนหนึ่งของวันขอบคุณพระเจ้าในสหรัฐอเมริกา หลายคนเรียกสิ่งนี้ว่าของหวาน แต่จริง ๆ แล้วมันเทศเป็นผักชนิดหนึ่งไม่ใช่ผลไม้แต่อย่างใด นอกจากนี้ยังมีพืชและผักอื่น ๆ ที่มีรสหวานตามธรรมชาติ ได้แก่ หัวบีต แครอท รูตาบากัส และหัวผักกาด

เปรียบเทียบคุณค่าทางโภชนาการของผักและผลไม้

ผักและผลไม้มีความคล้ายคลึงกันมากในแง่ของโภชนาการ ทั้งสองมีไฟเบอร์สูงรวมทั้งมี วิตามิน แร่ธาตุ และสารต้านอนุมูลอิสระที่คล้าย ๆ กัน ผักและผลไม้ยังมีโซเดียมและไขมันต่ำตามธรรมชาติ ซึ่งเป็นไขมันที่ดี (1) โดยปกติแล้วผลไม้มักจะมีน้ำตาลธรรมชาติและแคลอรี่สูงกว่าเมื่อเทียบกับผัก ตัวอย่างเช่น แอปเปิ้ล 1 ถ้วย มีแคลอรี่ 65 แคลอรี่ และมีน้ำตาล 13 กรัม ในขณะที่บร็อกโคลี 1 ถ้วยมีแคลอรี่ 31 แคลอรี่ และมีน้ำตาล 2 กรัม เมื่อเทียบกับผัก ผลไม้บางชนิด อาจมีไฟเบอร์ต่อกรัมมากกว่า ผลไม้ 100 กรัม จะให้ไฟเบอร์อยู่ในช่วง 2-15 กรัม ในขณะที่ผัก 100 กรัมจะให้ไฟเบอร์ 1.2–4 กรัม ส่วนปริมาณน้ำในผักและผลไม้นั้น แตกต่างกันนิดหน่อย ผักอาจประกอบด้วยน้ำ 84–95% ในขณะที่ผลไม้มีปริมาณน้ำน้อยกว่าเล็กน้อยโดยอยู่จะระหว่าง 61–89% (1) โปรดรู้ไว้ว่าผักและผลไม้แต่ละประเภทมีความแตกต่างกันทางโภชนาการเช่นกันและนี่คือไฮไลท์ทางโภชนาการบางส่วนของผักและผลไม้

ผักกินหัว อุดมด้วยไฟเบอร์ ซึ่งถือเป็นแหล่งวิตามินซีที่ดี อีกทั้งยังมีเบต้าแคโรทีน โพแทสเซียม และวิตามินบีด้วย (2)
ผลไม้รสเปรี้ยว จะมีวิตามินซีสูง เบต้าแคโรทีน โฟเลต และสารต้านอนุมูลอิสระ ซึ่งสามารถป้องกันโรคความจำเสื่อมได้ (3)
ผักตระกูลกะหล่ำ ประกอบด้วยกลูโคซิโนเลต ซึ่งเป็นกลุ่มของสารประกอบที่เชื่อมโยงกับการป้องกันมะเร็ง (4),(5)
ผลเบอร์รี่ เต็มไปด้วยแอนโธไซยานิน ซึ่งเป็นสารต้านการอักเสบที่ได้รับการศึกษาถึงความสามารถในการลดความเครียดจากปฏิกิริยาออกซิเดชันและส่งเสริมสุขภาพของหัวใจ (6)
ผักใบเขียว เป็นแหล่งที่ดีของแคโรทีนอยด์ เช่น ลูทีน ซึ่งได้รับการพิสูจน์แล้วว่า สามารถช่วยลดความเสี่ยงของโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง และมะเร็งได้ (7),(8)

ประโยชน์ต่อสุขภาพของผักและผลไม้

มีงานวิจัยจำนวนมากที่บันทึกถึงประโยชน์มากมายของการบริโภคผักและผลไม้ที่มีต่อสุขภาพ จากการศึกษาหลายชิ้นพบว่า การรับประทานผักและผลไม้มากขึ้น มีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคหัวใจลดลง (9),(10),(11) การศึกษาหนึ่งพบว่า การรับประทานอาหารมากกว่า 3 มื้อต่อวัน ลดความเสี่ยงของโรคหัวใจได้ถึง 70% และเนื่องจากผักและผลไม้มีแคลอรี่ต่ำแต่มีไฟเบอร์สูง จึงสามารถช่วยให้น้ำหนักของคุณอยู่ภายใต้การควบคุมและการศึกษาหนึ่งได้ติดตามผู้คนกว่า 133,000 คน ในช่วง 24 ปี แสดงให้เห็นว่า เมื่อผู้คนเพิ่มการบริโภคผลไม้และผักที่ไม่มีแป้ง น้ำหนักของพวกเขามักจะลดลง (13)

และการเพิ่มปริมาณเส้นใยในร่างกายของคุณผ่านการรับประทานผักและผลไม้ อาจช่วยลดความเสี่ยงของโรคมะเร็งได้ จากการศึกษาหลาย ๆ ชิ้นพบว่า การบริโภคผักและผลไม้ที่มากขึ้น จะเชื่อมโยงกับความเสี่ยงที่ลดลงของโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ (14),(15) นอกจากนี้การรับประทานผลไม้และผักอาจช่วยควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ เนื่องจากเส้นใยจากอาหารเหล่านี้ได้ชะลอการดูดซึมน้ำตาล ซึ่งจะทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดคงที่ มีงานวิจัยชิ้นหนึ่งพบว่า การบริโภคผักและผลไม้ที่เพิ่มขึ้นสามารถนำไปสู่การลดการพัฒนาของโรคเบาหวานได้ (16) โปรดทราบว่าผลลัพธ์ต่าง ๆ เหล่านี้ใช้กับการทานผักและผลไม้สดเท่านั้น ไม่ใช่การทานน้ำผลไม้หรือน้ำผัก ซึ่งน้ำผลไม้หรือน้ำผักให้ปริมาณวิตามิน เกลือแร่ และน้ำตาลได้ แต่ไม่มีเส้นใยและไม่ได้มีประโยชน์ต่อสุขภาพเทียบเท่ากับการทานผักและผลไม้สด ๆ นั่นเองค่ะ

อ้างอิง

(1) Health Benefits of Fruits and Vegetables

(2) Roots and Tuber Crops as Functional Foods: A Review on Phytochemical Constituents and Their Potential Health Benefits

(3) Anticancer and health protective properties of citrus fruit components

(4) Cruciferous vegetables: dietary phytochemicals for cancer prevention

(5) Cruciferous Vegetables and Human Cancer Risk: Epidemiologic Evidence and Mechanistic Basis

(6) Berries: emerging impact on cardiovascular health

(7) Carotenoid analysis of several dark-green leafy vegetables associated with a lower risk of cancers

(8) Lutein and zeaxanthin and their potential roles in disease prevention

(9) Fruit and vegetable intake and risk of cardiovascular disease in US adults: the first National Health and Nutrition Examination Survey Epidemiologic Follow-up Study

(10) Fruit and vegetable consumption and risk factors for cardiovascular disease

(11) Fruit and vegetable intake and risk of major chronic disease